GROEN-BLAUWE DOORADERING LANDBOUW, NATUUR EN WATER Stimulering recreatieve toegang natuur en landschap: | | |
|---|
- Oplossen geïnventariseerde recreatieve knelpunten samen met terrein beherende organisaties.
| - De terrein beherende organisaties hebben recreatieve knelpunten in beeld gebracht, zoals parkeergelegenheid, paden en andere voorzieningen. Uit deze groslijst worden vier tot zes plekken geselecteerd die dit jaar worden verbeterd.
| |
|---|
Reductie CO 2 en Bos en Hout | | |
|---|
- Aanleg Bos en Hout door de provincie op eigen grondeigendom en/of door verwerving van gronden en aanleggen van bos (15-20 ha) en het verlenen van subsidies.
| - Er zijn diverse projecten in uitvoering en planvoorbereiding in de provincie (onder andere in Muntendam, Marum klimaatbos Rode Haan en Vriescheloo).
- Van 1 juli tot 1 november 2025 is de subsidieregeling voor verschillende programmalijnen (bosaanleg, lijnen in landschap, vergroenen erven, vergroening bedrijventerreinen, vergroening schoolpleinen) opengesteld.
| |
|---|
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 10 (Resultaat Bos en Hout 2024 toevoegen aan reserve PLG).
| + 370 (L)
+ 370 (B) |
|---|
Versterking soortenbeleid | | |
|---|
- Uitvoeren beverbeheerplan;
| - Het beverbeheerplan wordt uitgevoerd volgens planning.
| |
|---|
- Beschikbaar stellen tijdelijke wolvenrasters;
| - De rasterregeling is dit jaar gebruikt naar aanleiding van een aantal vermoedelijke wolvenaantallen in de omgeving van Sellingen.
| |
|---|
- Implementeren ganzenakkoord;
| - We werken met het Ganzen-Afstemmingskader (GAK) aan de implementatie.
| |
|---|
- Uitvoeren zeehondenakkoord;
| - De uitvoering van het zeehondenakkoord loopt volgens planning. De evaluatie is in 2025 door LVNN uitgevoerd en is afgerond. De bevindingen worden op dit moment beoordeeld.
| |
|---|
- Bestrijden invasieve exoten;
| - We bereiden ons voor op een nieuw groeiseizoen waarin we weer een aantal exoten zullen bestrijden.
| |
|---|
- Uitwerken gebiedsgerichte plannen aanpak invasieve exoten.
| - Het plan van aanpak voor exoten is vastgesteld en gedeeld met uw Staten. We werken verder aan de uitvoering.
| |
|---|
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 55 (Bijstelling uitkering Provinciefonds basis van septembercirculaire 2025 - DU invasieve exoten) en Begroting 2026: Financiële begroting, Autonome ontwikkelingen.
| + 150 (L) |
|---|
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 11 (Overheveling middelen Soortenbeleid naar personeelskostenbudget).
| - 88 (L)
+ 88 (L) |
|---|
| - Zie voor toelichting Begroting 2026: Financiële begroting, Ontwikkelingen financieel perspectief.
| + 50 (L) |
|---|
KUSTONTWIKKELING EN WADDEN Realisatie Waddenopgave (inclusief Ecologie en Economie in balans): Ecologie & Economie in balans in de Eemsdelta (E&E) 2020-2024 | | |
|---|
- Faciliteren en stimuleren van het gesprek over 'schurende' onderwerpen en ontwikkelingen op het grensvlak van ecologie en economie in de Eemsdelta;
| - In de vergadering van de Stuurgroep E&E van 19 juni 2025 zijn afspraken gemaakt over de optimalisatie en versterking van de samenwerking en ondersteuning.
| |
|---|
- Doorontwikkelen en versterken Ecologische Plus;
| - De toepassing van de Ecologische Plus loopt goed bij nieuw vestigende bedrijven en bij bedrijfsuitbreidingen. Voor de grootschalige gebiedsontwikkelingen ligt het complexer omdat de private bijdrage daar veel kleiner is. We kijken hier naar de mogelijkheden.
| |
|---|
- Verkennen mogelijkheden voor afstemming of samenwerking in participatieprocessen van deelnemers.
| - Wij hebben een lijst bijgehouden van de participatietrajecten van de E&E partners. In de stuurgroep is gebleken dat het afstemmen van participatiemomenten praktisch slecht uitvoerbaar is en dat partijen elkaar informeren en betrekken als dat nodig.
| |
|---|
Programma 2.0 Eems-Dollard 2050 voor de periode 2021-2026 | | |
|---|
| | |
|---|
- Openstellen getijdenduiker
| - Vanwege een lopende aanvraag voor een Peilbesluit bij het waterschap wordt de opening van de getijdenduiker uitgesteld naar het voorjaar van 2026.
| |
|---|
- Ontwikkelen van het binnengebied (zuidelijk deel), ingericht als natuurgebied en het exploitatiegebied voor de ondernemers in het noordelijk deel. De 'proefboerderij" in het noordelijke gebied draait voor het eerst het hele jaar waar aquacultuur, zilt tolerante teelt en circulaire landbouw plaatsvindt.
| - In het najaar 2026 zal het zuidelijk deel ingericht zijn met water, waarbij slibinvang en natuurontwikkeling belangrijke doelen zijn.
- Er wordt een exploitatieplan gemaakt voor de inrichting van het noordelijk deel.
| |
|---|
- Realisatie van een werkschuur in combinatie met bezoekerscentrum/ werkruimte.
| - De realisatie zal in het najaar van 2025/voorjaar 2026 starten.
| |
|---|
- Groote Polder - Eemszijlen:
| | |
|---|
- Opstellen en vaststellen inrichtingsplan;
| - De bewoners zijn intensief betrokken en hebben in mei 2025 hun eigen visie op de bufferzone (Groote Polder inclusief de aangrenzende gronden ten oosten van Oosterhorn) gepresenteerd aan de stuurgroep Eemszijlen. Het voorkeursalternatief dat samengesteld is uit de opgestelde bewonersvisie en in combinatie met de doelen voor het gebied (natuur, waterveiligheid, klimaat en leefbaarheid) wordt in het derde kwartaal van 2025 vastgesteld door de stuurgroep en ter inzage gelegd. Hierna wordt de planuitwerking gestart gericht op de inrichting van de bufferzone. (Dit gebied maakt onderdeel uit van het in ontwikkeling zijnde programma Meegroeiende kust. Zie hiervoor onderstaande beschrijving bij Programma VLOED/Groeidelta.)
| |
|---|
- Maken van afspraken met de projectpartners (voornamelijk gemeente en waterschap) over welke maatregelen in het gebied gekoppeld worden en alvast in uitvoering gebracht kunnen worden.
| - Op basis van het omgevingsproces wordt met de stuurgroep in september afgesproken welke stappen voor de inrichting al in gang gezet kunnen worden zodat de oostzijde van Oosterhorn een goede bufferzone kan worden.
| |
|---|
- Bijstelling begrote middelen programma Vitale Kust ten laste van reserve Cofinancieringsfonds
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 12.
| + 1.200 (L)
+ 1.200 (B) |
|---|
- Programma VLOED/Groeidelta:
| | |
|---|
- Invulling gevenaan de organisatie van de opschalingsstappen van de drie succesvolle maatregelen van ED2050 voor de eerste tien jaar. Dit betreft een combinatie van de volgende maatregelen:
- ophogen van circa 500 ha laag gelegen akkerbouwgronden in het klei op veengebied;
- Realiseren kleirijperijen ten behoeve van de dijkversterking van de 15 km Dollarddijk;
- Realiseren van binnendijkse slibinvang en de ontwikkeling van nieuwe leefgebieden, waarbij de Groote Polder het eerste gebied is;
- Voor de strategisch aangekochte gronden aansluitend aan de Groote Polder rondom Oosterhorn samen met de gemeente Eemsdelta bepalen welke delen een andere bestemming krijgen in de vorm van een groen/blauwe bufferzone voor het versterken van de leefbaarheid in de omliggende dorpen.
| - De verkenning VLOED is afgerond in december 2024. Vanaf 2025 is deze verkenning overgegaan naar het voorbereidend programma Meegroeiende kust, als deelprogramma van Eems-Dollard 2050. Dit voorbereidend programma heeft een looptijd van een jaar waarin we de laatste randvoorwaardelijke zaken regelen. De provincie Groningen is in deze voorbereiding coördinator en faciliterend. Het programma is gestart in 2025 met een looptijd van een jaar. In het eerste kwartaal van 2025 is middels een Plan van Aanpak de opzet vastgelegd. Tevens zijn er ambtelijke bijeenkomsten bepaald en gepland. In het Plan van Aanpak zijn de volgende stappen benoemd:
- Het opstellen van samenwerkingsovereenkomst(en);
- Het inrichten van een integrale financieringsstructuur;
- Inspannen voor het regelen van aanvullende financiering;
- Het opstellen van een natuurwinstplan;
- Het inrichten van een uitvoeringsorganisatie.
| |
|---|
- Pilot ophogen landbouwgronden met slib uit de Eems-Dollard:
| | |
|---|
- Weer volledig landbouwkundig gebruiken van het opgehoogde perceel.
| - Het perceel is inmiddels ingezaaid met zomertarwe. Op 24 juni 2025 heeft een bijeenkomst plaatsgevonden met geïnteresseerde agrariërs om de resultaten te delen.
| |
|---|
- Kennisontwikkeling en monitoring:
| | |
|---|
- Opleveren jaarrapportage Kennisontwikkeling en monitoring;
| - De jaarrapportage zal gepresenteerd worden tijdens het jaarlijks symposium van het programma Eems-Dollard 2050. In de jaarrapportage zal ingezoomd worden op de voortgang van de ecologische doelen.
| |
|---|
- Optimaliseren kennisontwikkeling.
| - In de Nederlands-Duitse werkgroep monitoring zijn voorstellen voor aanvullende metingen tot stand gekomen die deels al in gang zijn gezet. Dit levert extra kennis op om het onttrekken van slib goed in de gaten te houden.
| |
|---|
- Samenwerking met Duitsland:
| | |
|---|
- Organiseren Eems-Dollard symposium gericht op kennisuitwisseling tussen wetenschap, beleid en beheer;
| - In het vierde kwartaal van 2025 wordt een symposium georganiseerd rondom de resultaten van de evaluatie van de tweede tranche van ED2050. Het symposium is in voorbereiding. Zie hierboven.
| |
|---|
- Uitwisselen van wederzijdse kennis en ervaring met het toepassen van slib uit de Eems-Dollard op landbouwgrond.
| - In de nieuwe ecologische strategie voor sedimentmanagement zijn verbeterde afspraken gemaakt over het uitwisselen van kennis en ervaring.
| |
|---|
- Uitwerken aanpak om te komen tot een gezamenlijke ecologische sedimentmanagementstrategie.
| - Op 16 april is de gezamenlijke Nederlands-Duitse ecologische strategie voor sedimentmanagement ondertekend. Dit is een volgende stap in de samenwerking met Duitsland en vormt de herbevestiging en actualisatie van het door de toenmalig voorzitter van E&E en toenmalige minister van Umwelt, Energie, Bauen und Klimaschutz van Nedersaksen, Olaf Lies, ondertekende Leitbild uit 2019.
| |
|---|
- Handhaven stevige bestuurlijke rol in Bestuurlijk Overleg Wadden (BOW); Realiseren door agenderen van onderwerpen die voor provincie Groningen en de regio van belang zijn.
| | |
|---|
- Als GS medebepalend zijn in het Waddenbeleid onder andere door deel uit te maken van de waddengovernance (de bestuurlijke structuur voor het beleid en beheer van het Waddengebied/Waddenzee waarin Groningen samen met het Rijk, de provincies Noord-Holland en Fryslân, waterschappen en lagere overheden deel van uitmaken) en invloed uit te oefenen op het Uitvoeringsprogramma Wadden (UP);
| - De invoering van een nieuwe governancestructuur heeft geleid tot een grotere bestuurlijke - en ambtelijke inzet van provincie Groningen in het Waddengebied. Dat is vooral terug te zien in een grotere betrokkenheid bij de ontwikkeling van waddenbrede beleidsprogramma’s zoals de Agenda voor het Waddengebied en het Beleidskader Natuur Waddenzee en het voldoen aan internationaal gemaakte afspraken, zoals het Unesco Werelderfgoedverdrag.
| |
|---|
- Uitvoering van prioritaire onderwerpen zoals benoemd in het Uitvoeringsprogramma Waddengebied 2021-2026 en de Agenda voor het Waddengebied 2050 waarop het Uitvoeringsprogramma is gebaseerd. Voor de Waddenprovincies gaat het hierbij om de volgende onderwerpen:
- Integrale aanpak kustzone opstellen;
- Mogelijkheden energietransitie Waddengebied verkennen;
- OpzettenWaddenatelier, dit ter bevordering van de ruimtelijke kwaliteit van het Waddengebied.
| - Voortgang verloopt conform afspraak. In 2025 wordt het Uitvoeringsprogramma Waddengebied geëvalueerd.
| |
|---|
Toekomstagenda Programma Lauwersmeer/Lauwersoog | | |
|---|
| - Het jaarplan Lauwersmeer wordt in november 2025 besproken in de Stuurgroep Lauwersmeer.
| |
|---|
- Opleveren Werelderfgoedcentrum (WEC) Waddenzee;
| - Het gebouw van Werelderfgoedcentrum is begin 2025 opgeleverd door de aannemer.
| |
|---|
- Samen met de gemeente Het Hogeland werken aan een integraal toekomstperspectief voor de haven van Lauwersoog.
| - Het gaat hier om een opgave uit de Toekomstagenda Lauwersmeer. Een bestuurlijk overleg tussen gemeente en provincie wordt in september 2025 gepland.
| |
|---|
TRANSITIE LANDELIJK GEBIED | | |
|---|
Stikstof (diversiteit, natuurherstel en landbouwmaatregelen en stikstofreductie): | | |
|---|
- Natuur en stikstof / Transitie Landelijk Gebied
| | |
|---|
- Mogelijkheden zoeken voor uitvoering Groningse maatregelen uit rijksbudgetten Innovatie Landbouw en Agrarische Natuurbeheer;
| - Samen met LVVN onderzoeken we of de pliot gebiedsofferte met de agrarische natuurbeheercollectieven kunnen gaan uitvoeren. Verdere invulling van maatregelen uit de rijksbudgetten verloopt moeizaam omdat de rijkskaders nog niet duidelijk worden.
| |
|---|
| - Dit zijn rijksregelingen die worden afgewikkeld door RVO. In 2025 zijn negen aanvragen voor de LBV- regeling in behandeling genomen.
- Op dit moment is een van deze aanvragen zover gevorderd dat er een aanvraag ligt voor aanpassing van de vergunning.
| |
|---|
- Samen met regionale partijen zoeken naar koppelkansen met andere opgaven in het gebied;
| - In alle deelgebieden worden de koppelkansen onderzocht. In Gorecht zijnvijf initiatieven samengevoegd tot één project. Ook in de Veenkoloniën zijn gesprekken met de Agenda voor de Veenkoloniën. Voor het toepassen van middelen Agrarisch Natuurbeheer (ANLb) zien we veel mogelijkheden voor koppelkansen. We starten een uitwerking van doelsturing via pilots.
| |
|---|
- Uitvoeren natuurherstelmaatregelen in het kader van Programma Natuur;
| - De eerste fase loopt zoals gepland en de herstelprojecten zijn al verplicht en worden voor eind 2026 afgerond.
- Ook is de tweede fase begonnen. Onderzoeken voor nodige inzichten in de natuurgebieden zijn in voorbereiding of gestart. Vanaf 2026 starten we met herstelprojecten na openstelling van een regeling.
| |
|---|
- In noordelijk verband werken aan een verbetering van het subsidietraject waarbij op vrijwillige basis in de praktijk ervaringen opgedaan wordt met kleine stikstof reducerende maatregelen. (Dit heeft de potentie om de stikstofuitstoot met grote stappen te verlagen. De ervaringen uit 2024 worden hierin meegenomen.)
| - Gelet op de RENDAC/Amercentrale-uitspraak van de Raad van State is het momenteel niet mogelijk om op dit moment de regeling open te stellen, daarvoor dient eerst meer onderzoek uitgevoerd te worden. Dit onderzoek is gericht op de gevolgen voor aanvragers. Wanneer dat onderzoek is afgerond hopen we zo spoedig mogelijk de regeling weer open te stellen.
| |
|---|
- Uitwerken maatregelpakketten Lieftinghsbroek, Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLb), Afwaardering Gronden, Monovergisting en Laaghangend Fruit 2.0.
| - Een afwegingskader voor uitvoering Toekomst Landelijk Gebied wordt in het najaar 2025 opgesteld. Dit op verzoek van PS. Daar waar wij kansen zien die urgent zijn en/of wij via het maatregelenpakket geld hebben, nemen we de uitvoering ter hand, passend binnen het op te stellen uitvoeringskader. Over het algemeen is het ontbreken aan rijkskaders en -programma's een gemis voor de grotere maatregelen in de provincie.
| |
|---|
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijziging, voorstel 13 (Herfasering Maatregelpakket Liefstinghsbroek).
| - 2.000 (L) |
|---|
- Koppelingen maken met het Nationaal Programma Groningen, onderdeel Uitvoeringsprogramma 2024-2026 voor die doelen die complementair zijn aan de doelen in het Gebiedsplan.
| - Er zijn intensieve contacten tussen de programmaleiders. Dit heeft onder andere in Gorecht geleid tot een win-winsituatie. Via NPG-landschapsmiddelen kan een integraal project gestart worden. Ook het economische programma zullen wij gaan bespreken op ambtelijk niveau. Ook zal een aanvulling vanuit NPG plaatsvinden op de pilot Gebiedsoffertes.
| |
|---|
- Overheveling middelen DU Indirecte uitvoeringskosten naar personeelskostenbudget 2026 en 2027
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 14.
| - 1.226 (L)
- 1.226 (B) |
|---|
- Afwaardering installaties en opstallen NPLG
| - Zie voor toelichting Voorgestelde begrotingswijzigingen, voorstel 15.
| - 2.000 (L)
- 2.000 (B) |
|---|
